Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie – procedura „Niebieskie Karty” w przedszkolu

Podstawa prawna:

- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. z 2005 r. Nr 180 poz. 1493 ze zm.),

- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz.U. z 2011 r. Nr 209 poz. 1245),

- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88 poz. 553 ze zm.).

1. Procedura „Niebieskie Karty” stanowi podstawę prawną interwencji w rodzinie w związku z uzasadnionym podejrzeniem stosowania przemocy .
2. W przypadku podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny albo przez osobę będącą świadkiem przemocy nauczyciel ma obowiązek uruchomić procedurę „Niebieskie Karty”.
3. Obowiązek realizacji tej procedury nałożony został na przedstawicieli oświaty ponieważ  Dyrekcja i nauczyciele  dysponują na ogół szeroką wiedzą o swoich wychowankach oraz ich rodzinach i często bywają jedynymi osobami zdolnymi do rozpoznania istnienia przejawów agresji w domach podopiecznych
4. Przemoc w rodzinie to / zgodnie z  treścią art. 2 pkt 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie/ jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, naruszające prawa lub dobra członka rodziny albo innej wspólnie zamieszkującej bądź wspólnie gospodarującej osoby, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, oraz powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne. Przemoc może przybierać rozmaite formy. Wyróżnia się jej kilka głównych rodzajów: fizyczną (np.bicie, uderzanie, szturchanie, policzkowanie, szczypanie, popychanie, wykręcanie rąk, kopanie), psychiczną (np. upokarzanie, poniżanie, wyśmiewanie, stałe poddawanie krytyce, obrzucanie wyzwiskami, izolowanie od kontaktów z innymi ludźmi, kontrolowanie, nękanie), seksualną (np. wymuszanie wszelkiego rodzaju niechcianych zachowań w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy, obnażanie się w obecności osoby poszkodowanej, odbywanie z nią lub w jej obecności stosunków seksualnych, zmuszanie do ich odbywania z osobami trzecimi), ekonomiczną, zaniedbanie (np. ciągłe niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych członka rodziny; w przypadku dzieci zaniedbanie może polegać na niezapewnieniu im wyżywienia, niedbaniu o ich higienę, niezapewnieniu opieki medycznej i braku zainteresowania ich sprawami).
5. Członkiem rodziny jest / zgodnie z treścią  art. 2 pkt 2 Ustawy/ osoba najbliższa w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego, a także inna osoba wspólnie zamieszkująca lub gospodarująca. Natomiast, zgodnie z treścią art. 115 § 11 k.k., osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, jak również osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. W myśl definicji zawartej w Ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie osobami najbliższymi nie są więc ciocia, wujek, kuzynostwo, chyba że wspólnie zamieszkują z osobą doznającą przemocy. Jeśli w czasie przeprowadzonych przez przedszkole działań podejrzanym o stosowanie przemocy będzie znajomy rodziny, np. kolega ojca stosujący przemoc seksualną wobec dziecka, to placówka nie będzie uprawniona do zastosowania tej procedury, będzie ona jednak zobowiązana do powiadomienia prokuratury lub policji o możliwości popełnienia przestępstwa.
6.  Zgodnie z art. 9d Ustawy działania przewidziane w procedurze „Niebieskie Karty” są podejmowane niezależnie od tego, czy osoba dotknięta przemocą wyrazi na to zgodę.
7. Podmiotami zobowiązanymi do działania w ramach procedury „Niebieskie Karty” są przedstawiciele jednostek pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia.
8. Wszczęcie procedury następuje poprzez wypełnienie formularza „Niebieska Karta – A”, stanowiącego załącznik do Rozporządzenia.
9. Wypełnienie formularza „Niebieska Karta – A” powinno zatem nastąpić po nawiązaniu bezpośredniego kontaktu z osobą dotkniętą przemocą albo po ustąpieniu przyczyny uniemożliwiającej wypełnienie formularza w jej obecności. Dopiero, gdy nawiązanie z nią bezpośredniego kontaktu okaże się niewykonalne, można wypełnić formularz bez jej udziału (§ 2 ust. 4 Rozporządzenia).
10. W przypadku podejrzenia stosowania przemocy wobec dzieci uczęszczających do przedszkola wypełnienie formularza nastąpić może jedynie w obecności rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego albo osoby najbliższej
11. Jeżeli przemoc stosują wobec przedszkolaka rodzice (§ 5 Rozporządzenia). W rozumieniu tych przepisów osobami najbliższymi w stosunku do dziecka są przede wszystkim dziadkowie lub rodzeństwo. W miarę możliwości działania z udziałem malucha, co do którego istnieją podejrzenia, że doświadcza przejawów agresji, powinny być prowadzone z udziałem psychologa.
12. Osoba, z którą przeprowadza się rozmowę w ramach wszczętej procedury, musi mieć pewność, że ani sprawca, ani osoby trzecie (inni wychowankowie, nauczyciele, inni pracownicy czy rodzice dzieci uczęszczających do przedszkola) jej nie słyszą, a udzielone przez nią informacje nie zostaną im w przyszłości udostępnione.
13.  Po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta – A” osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przekazuje się formularz „Niebieska Karta – B”. Jeżeli osobą tą jest dziecko, formularz B przekazuje się rodzicowi, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu albo osobie, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie. Nie udostępnia się go natomiast osobie podejrzanej o stosowanie agresji, więc jeśli jest nią jeden z rodziców dziecka, formularz „Niebieska Karta – B” należy przekazać jedynie drugiemu rodzicowi.
14. Już po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta – A” dyrektor przedszkola, nauczyciel lub psycholog, który wszczął procedurę, zobowiązany jest niezwłocznie, lecz nie później niż w terminie siedmiu dni od uruchomienia procedury, przekazać oryginał wypełnionego formularza A przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego. interdyscyplinarnego.
15. Kolejne czynności procedury, opisane w Rozporządzeniu, w tym wypełnianie formularzy „Niebieska Karta C” i „Niebieska Karta D”, wykonywane są przez członków zespołu interdyscyplinarnego i grup roboczych.
16. Zespół interdyscyplinarny i grupy robocze powoływane są przez Urzędy Gminne.
17. Wszczynając procedurę, w pierwszej kolejności należy podjąć działania interwencyjne, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie (§ 3 Rozporządzenia).
18. W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka pracownicy socjalni mają prawo do odebrania malucha z rodziny i umieszczenia go u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej (w przypadku dziecka są to dziadkowie, rodzeństwo).
19. Kolejnym działaniem interwencyjnym jest zapewnienie takiej osobie i rodzinie schronienia w odpowiednim ośrodku wsparcia.
20. Ponadto jedną z form działań interwencyjnych jest usunięcie sprawcy przemocy z miejsca jego zamieszkania, tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie i zobowiązanie do opuszczenia miejsca zamieszkania, dozór policyjny, zakaz kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną. Większość z wymienionych środków jest nakładana na sprawcę w procedurze karnej.
21. Osobom dotkniętym przemocą zostanie udzielona kompleksowa informacji o możliwościach uzyskania pomocy, w szczególności psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej, oraz wsparcia, w tym o instytucjach i podmiotach świadczących specjalistyczną pomoc na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie.